«زندگی بسیاری از مردم، به سبب دلایلی متداول و معمولی که به آرمانها، اوضاع زندگی و روابط شخصی خاص ایشان مربوط میشود، موقتا یا دائما پوچ و عبث است.»[1]
«معنای زندگی» یکی از مهمترین موضوعات فلسفی، روانشناختی و دینی انسان در دوران جدید و عصر صنعتی شدن جوامع و پیشرفت همهجانبه علم و فنآوری است. «مسائل اصلی که ذیل عنوان مذکور جای میگیرند، مشتمل بر پرسشهاییاند مربوط به اینکه آیا زندگی هدف دارد یا نه؟ آیا زندگی ارزشمند است یا نه؟ و آیا مردم مستقل از شرایط و علایق خاص خود، دلیلی برای زندگی دارند یا نه؟»
[2]رواج نهیلیسم و هیچانگاری در جوامع بشری به ویژه در دنیای غرب، پس از رنسانس و انقلاب علمی و صنعتی شتاب فزایندهای داشته است. جامعه
شناسان و روانشناسان امور متعددی مانند رنج کشیدنها، ناکامیها، شکستها و ناتوانی تفسیر آنها را از جمله عوامل درونی و اجتماعی مهم پوچانگاری میدانند. در این میان به نظر میرسد که مهمترین عامل این معضل، ضعف یا عدم ایمان دینی باشد؛ انسانی که خدا را فراموش نموده است، به تعبیر قرآن کریم، حقیقت خود را فراموش نموده است، و روشن است که آن که خود را گم کرده باشد، زندگی برایش بیمعنا خواهد بود. والتر تی. استیس نیز اگر چه با عقاید دینی بیشتر اسقفها مخالف است، اما آشفتگی و سرگردانی انسان در جهان مدرن را ناشی از نبود ایمان و دست برداشتن از خدا و دین میداند.
[3]و از این روست که به اعتقاد وُلف «پرسش «معنای زندگی چیست؟»-که اغلب ملازم است با این پرسش که آیا انسانها بخشی از یک هدف بزرگتر یا هدف الهیاند یا نه- پاسخی دینی طلب میکند.»
[4]پایانپذیری زندگی دنیوی با واقعه مرگ و مشکلات و رنجهایی که در زندگی دنیایی به انسان میرسند، از جمله واقعیتهایی هستند که عدم درک و تفسیر نادرست آنها، انسان مدرن غرق در لذات مدرنیته را در بنبست بیمعنایی به دام میاندازد، اما این دو امر برای انسان مؤمن به خدا و آخرت، معناساز میباشند، زیرا انسان متدین از سویی معتقد به جاودانگی خود است و مرگ را نه پایان زندگی، که آغاز زندگی دیگرگونه میداند که در آن زندگی بر سر سفره کِشتههای این دنیایی خود، متنعم خواهد گردید، اما رنجها و ناکامیها نیز هر اندازه هم که زیاد باشند، باز او را به پوچی نمیکشانند، چرا که از سویی همه این ناملایمات ظاهری از سوی خدای حکیم مطلق برای وی مقرر میشود، نه این که زاییده طبیعت کور باشند، از سوی دیگر او میداند که هدف خداوند از آفرینش او وصول به مقام قرب الهی است، از این رو، در این دنیا هر آنچه که در مسیر وصول او به این هدف باشد، نه تنها زشت نیست، که بسیار زیبا و نکوست. بنابراین، انسان مؤمن هیچ گاه در زندگی، احساس پوچی و بیمعنایی نمیکند، ولی اگر انسان تکیهگاه مذهبی و الهی خود را از دست بدهد، به هیچ روی نمیتواند معنای درستی برای زندگی بیابد، مگر این که خود را فریب داده، معنایی برای زندگی بتراشد، به قول وُلف:
«اینان [کسانی که جهان را بیاحساس میدانند] استدلال میکنند که گرچه زندگی ما معنا ندارد، اما باید چنان زندگی کنیم که گویی معنادار است.
[5]استیس، سعادت بشری را مبتنی بر زندگی بر اساس توهمات میداند و روحیه علمی و حقیقتطلبی را دشمن توهمات و لذا دشمن سعادت بشر میانگارد. او معتقد است که از آنجایی که زندگی کردن با حقیقت، مشکل است، دلیلی وجود ندارد که از خیل عظیم توهماتی که زندگی را برایمان قابل تحمل میکنند، دست برداریم. او برای تأمین معناداری زندگی در عین بیمعنایی آن، توصیه میکند که «ما باید بیاموزیم بدون آن توهم بزرگ، یعنی توهم یک جهان خیرخواه، مهربان و هدفدار زندگی کنیم.»
[6]برخی همچون آلبرت کامو، تامس نیگل و ریچارد تیلور بر این عقیدهاند که اگر چیزی بزرگتر و به لحاظ درونی باارزشتر از خود ما، که چه بسا خود را به شدت وابسته به او میبینیم، وجود ندارد، پس زندگی دستکم به یک اعتبار مهم بیمعناست.
[7] استیس با داستایفسکی و کییرکگور همداستان است که با ناپدید شدن خداوند از صفحه آسمان، همه چیز عوض شده و آشفتگی و سرگردانی انسان مدرن، ناشی از فقدان ایمان و دست شستن از خدا و دین است.
[8] در این میان، برخی نیز همچون تدئوس مِتز معتقدند که هدفداری خداوند در خلقت جهان و انسان، معناداری زندگی انسان را تأمین نمیکند. برخی همچون آلبرت کامو، تامس نیگل و ریچارد تیلور بر این عقیدهاند که اگر چیزی بزرگتر و به لحاظ درونی باارزشتر از خود ما، که چه بسا خود را به شدت وابسته به او میبینیم، وجود ندارد، پس زندگی دستکم به یک اعتبار مهم بیمعناست.
[9] استیس با داستایفسکی و کییرکگور همداستان است که با ناپدید شدن خداوند از صفحه آسمان، همه چیز عوض شده و آشفتگی و سرگردانی انسان مدرن، ناشی از فقدان ایمان و دست شستن از خدا و دین است.
[10]باید توجه داشت که مسأله «معنای زندگی» با «هدف آفرینش» متفاوت است و هدف زندگی با معنای آن یکی نیست، وقتی بحث از هدف زندگی است، نگرش ما غایتشناختی است و غایتمندی نظام آفرینش، امری عینی و مستقل از ذهنیت فرد نسبت به زندگی است، در حالی که معناداری زندگی، امری روانی است و وابستگی تمام به نگرش انسان به زندگی دارد و برای آن که زندگی فرد معنادار شود، وی باید معنای زندگی را درک نماید، با این حال این دو مسأله با یکدیگر ارتباط دارند و تفسیر درست هستی و انسان، زندگی را معنادار میکند. البته صرف فهمیدن هدف زندگی برای معنادار شدن آن کافی نیست، بلکه باید بخشهای مختلف زندگی با همدیگر ارتباط و هماهنگی داشته باشند. برای اینکه زندگی معنادار بشود، باید درک کنیم که سطوح مختلفی دارد و در هر سطح نقش خاص خود را بشناسیم.
[11]
[1]. تامس نیگل، پوچی، ترجمه: حمید شهریاری، نقدونظر، سال هشتم، شماره 1و2، ص96. [2]. سوزان ولف، معنای زندگی، ترجمه: محمد علی عبداللهی، نقدونظر، سال هشتم، شماره 1و2، ص30. [3]. والتر. تی. استیس، در بیمعنایی معنا هست، ترجمه: اعظم پویا، نقدونظر، سال هشتم، شماره 1و2، ص109. [4]. سوزان ولف، معنای زندگی، ص29. [5]. سوزان ولف، معنای زندگی، ص29. [6]. والتر. تی. استیس، در بیمعنایی معنا هست، ص122. [7]. سوزان ولف، معنای زندگی، ص31-32. [8]. والتر. تی. استیس، در بیمعنایی معنا هست، ص109. [9]. سوزان ولف، معنای زندگی، ص31-32. [10]. تدئوس متز، آیا هدف خداوند میتواند سرچشمه معنای زندگی باشد؟، مترجم: محمد سعیدیمهر، نقدونظر، سال هشتم، شماره 1و2، ص150. [11]. محمد لگنهاوسن، اقتراح، نقدونظر، سال هشتم، شماره 1و2، ص7-8
منبع :
http://www.pajoohe.com